Zarządzanie paleniem tytoniu w jednostkach służby więziennej – opis i efekty programu promocji zdrowia

Wstęp W 2014 r. w służbie więziennej (SW) w Polsce, przy współpracy z Instytutem Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera (IMP), wdrożono oparty na koncepcji promocji zdrowia program zarządzania paleniem tytoniu przez personel. Program łączył edukację kadry zarządzającej, motywującą ją do implementowania dobrych praktyk, z edukacją pracowników. W artykule omówiono przebieg wdrożenia i jego efekty w 159 jednostkach SW w zestawieniu z danymi z 2010 r. o profilaktyce palenia realizowanej w średnich i dużych zakładach pracy w Polsce. Materiał i metody W jednostkach SW porównano sytuację dotyczącą zarządzania paleniem tytoniu sprzed wdrożenia programu ze stanem po jego półrocznej implementacji. Informacje zebrano za pomocą kwestionariuszy autodiagnozy (wstępnej i podsumowującej), kolektywnie wypełnianych przez przedstawicieli kadry i personelu. Wyniki W efekcie wdrożenia wzrósł odsetek jednostek SW, w których kadra zna liczbę pracowników palących papierosy (z 19% do 61%), formalne uregulowania palenia konsultuje się z personelem (z 14% do 57%), prowadzi się minimalną interwencję lekarską (z 46% do 59%) i ocenia skutki działań dotyczących tytoniu (z 14% do 55%). Wzrosła liczba jednostek, w których personel w pełni respektuje uregulowania palenia (z 28% do 41%), natomiast zmniejszył się odsetek tych, w których takie regulacje nie są w pełni zgodne z prawem (z 9% do 7%). W 3/4 jednostek wzrosło zainteresowanie pracowników rzuceniem palenia, a w 40% jednostek mniej palą oni w pracy. W co 2. jednostce powstał zespół do spraw promocji zdrowia. Wnioski Program w wielu aspektach przyniósł zadowalające efekty i pozwolił wskazać kierunki udoskonalenia. Schemat działania i narzędzia można, po adaptacji, wykorzystać w interwencjach dotyczących innych problemów zdrowotnych w zakładach pracy. Med. Pr. 2016;67(5):605–621

Background In 2014 the health promotion program aimed at managing personnel smoking was implemented in the Polish prison service (PS) in cooperation with the Nofer Institute of Occupational Medicine (NIOM). It combined education of managers, encouraging them to implement good practices, with employees’ education. This paper describes the process of implementation and its effects in 159 units of PS, against the data on the management of smoking in medium and large companies in Poland gathered in 2010. Material and Methods Situations concerning smoking management in PS units before and after a half-year program implementation were compared. Data were gathered using self-diagnosis questionnaires (initial and final assessments) collectively filled in by representatives of management and employees. Results Due to the program implementation there was an increase in the percentage of PS units with known number of smoking employees (19% vs. 61%), consultions on formal smoking regulations with personnel (14% vs. 57%), minimal antismoking medical interventions (46% vs. 59%), and assessments of effects of antismoking activities (14% vs. 55%). There was also increase in the number of PS units with personnel totally obeying smoking regulations (28% vs. 41%) and decrease in those where such rules are not completely met (9% vs. 7%). In 3/4 PS units there was an increase in employees’ interest in quitting smoking and in 40% of them employees smoke less at work. Almost every second unit has set up a health promotion team. Conclusions In many aspects the program has brought along satisfying effects and allowed for depicting areas of improvement. Its scheme and tools can be used, after adaptation, in interventions concerning other health problems in workplaces. Med Pr 2016;67(5):605–621