Promocja zdrowia w średnich i dużych zakładach pracy w Polsce wobec procesu starzenia się ludności. Specyfika firm o różnej wielkości zatrudnienia i kondycji ekonomicznej

WstępPrognozy demograficzne wskazują na nieuchronną intensyfikację procesu starzenia się ludności. Rodzi to poważne wyzwania dla pracodawców z powodu kurczenia się i starzenia zasobów pracy. Jednym z narzędzi przeciwdziałania i ograniczania następstw tego procesu demograficznego jest promocja zdrowia w miejscu pracy, dostosowana do potrzeb i oczekiwań zdrowotnych pracowników w różnym wieku. Aktualnie w Polsce brakuje badań, które pokazywałyby reakcje pracodawców na omawiany proces demograficzny. Nie jest też badany stosunek przedsiębiorców do promocji zdrowia jako sposobu radzenia sobie z jego skutkami. Nie wiadomo, czy w działaniach prozdrowotnych uwzględniają oni specyfikę potrzeb i oczekiwań zdrowotnych młodszej i starszej części załogi. Brakuje również informacji, czy i jak podejście do tych zagadnień jest zróżnicowane w zależności od wielkości i sytuacji ekonomicznej firm. Celem artykułu jest rozpoznanie tych niewiadomych w reprezentacji średnich i dużych zakładach pracy.Materiał i metodyPrzeprowadzono ogólnopolskie reprezentatywne badanie 1000 firm zatrudniających ≥50 pracowników (październik− –listopad 2017 r.), w formie standaryzowanych wywiadów osobistych (bezpośrednich) przy użyciu systemowego wspomagania komputerowego.WynikiŚwiadomość omawianego procesu demograficznego jest niska: tylko 8% zakładów deklaruje, że doświadcza jego następstw. Większość przedsiębiorstw nie przygotowuje się do przyszłych potencjalnych wyzwań wynikających ze starzenia się ludności: tylko co piąta firma omawia ten temat na spotkaniach kadry zarządzającej. Przedsiębiorstwa nie reagują też na pierwsze symptomy zmian demograficznych: tylko co czwarta firma podejmuje działania stanowiące odpowiedź na dostrzegane następstwa tego procesu. Natomiast aż co druga badana organizacja zazwyczaj kończy współpracę z osobami, które osiągają wiek emerytalny. Chociaż połowa zakładów pracy uznaje skuteczność promocji zdrowia jako narzędzia radzenia sobie z omawianym procesem demograficznym, to w praktyce nie korzysta się z tych możliwości: tylko nieliczne firmy są zainteresowane odmiennością potrzeb i oczekiwań zdrowotnych pracowników w różnym wieku i dostosowywaniem do tego działań prozdrowotnych. Wielkość i kondycja ekonomiczna zakładów nie wpływają na zróżnicowanie stosunku do wielu analizowanych w badaniu kwestii.WnioskiNależy uświadamiać pracodawcom nieuchronność procesu starzenia ludności i możliwe tego konsekwencje dla organizacji. Zachodzi potrzeba kształtowania umiejętności kadry zarządzającej firm w zakresie skutecznych działań zapobiegawczych i naprawczych (w tym przedsięwzięć prozdrowotnych) oraz wspierania tego rodzaju wdrożeń.

BackgroundDemographic projections indicate an inevitable intensification of the population ageing process. This situation causes significant challenges for employers due to the shrinking and ageing of the workforce. Workplace health promotion, adjusted to the needs and expectations of employees in different age groups, is one of the tools of preventing and minimizing the consequences of this demographic process. In Poland there is a lack of research showing employers’ attitudes towards the demographic crisis, health promotion as a way of coping with the implications of ageing or the implementation of health promotion tailored to the specificity of younger and older employees. In addition, there is hardly any information on whether these issues are differentiated by the size and financial situation of enterprises. Therefore, the paper is aimed at filling in these knowledge gaps.Material and MethodsA national representative study of 1000 companies employing ≥50 people was conducted (October−November 2017), in a form of standardized computer-assisted personal interviews.ResultsThere is a low awareness of the discussed demographic process (8% of the enterprises surveyed declare experiencing its consequences). Most organizations do not prepare themselves for facing the future challenges of ageing (only one–fifth discuss this topic during management meetings), nor do they respond to the first symptoms of this process (only one–fourth react to the observed consequences of demographic changes, and every second organization tends to finish its cooperation with employees once they attain the retirement age). Although half of the respondents believe in the effectiveness of health promotion in coping with the consequences of the ageing process, in reality the capability of these activities is not harnessed (few companies are interested in the diverse health needs and expectations of employees in different age groups, and in adjusting health promotion activities to these needs and expectations). The size and financial situation do not differentiate many issues analyzed in the study.ConclusionsIt is necessary to make employers aware of the inevitability of population ageing and its implications for enterprises, shaping their skills in effective preventive/remedial actions (including health promotion) and supporting them in such implementations.